Auguszta, Bertold2024. március 29., péntek
Kultúra

Az örökkévalóság balzsama – a múmiák titka

National Geographic Magyarország

Az egyiptomi tudomány és művészet egyik legkiemelkedőbb teljesítménye a balzsamozás. Milyen adalékokat használtak, mi volt a konzerválási eljárás titka?

A Nílus mentén a bebalzsamozás technikáinak kifejlesztésére egyes feltevések szerint az időjárás és a földrajzi környezet is jó lehetőségeket adott. A száraz, meleg levegő, a kiszáradt, homokos föld hatására az eltemetett holtak maradványai viszonylag jó állapotban maradhattak fenn. Ebből a tapasztalatból aztán a helybeliek fokozatosan alakították, finomították az eljárásokat – mindaddig, amíg háromezer évvel ezelőtt immár milliószámra balzsamozták a holttesteket.

Ennek az „iparágnak” a titkait próbálja most egy német kutatócsoport megfejteni. A legrégebbi eljárásokról azonban nem maradt fenn korabeli beszámoló, csupán a római Plinius nyújt némi eligazodást a homályban.

Német kutatók most megállapították, hogy időben igencsak eltérő metódusokat használtak az ókori Egyiptom Ó- és Középbirodalmában, vagy éppen a hanyatló korszak Ptolemaida uralkodóinak idején, amikor már részben görög befolyás alatt állt a térség.

Modern szövettani vizsgálatokkal tübingeni és müncheni kutatóknak sikerült megállapítani, hogy a múmiák olyan anyagokat tartalmaznak, mint például a gyanta és a kátrány – írja a Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ). Továbbra sem bizonyos azonban, hogy miként állították elő ezeket az anyagokat az ókori mumifikátorok.

Konzerválás cédriummal

A tübingeni és a müncheni szakértők egy háromezer éves múmiát vizsgáltak a legutóbb, amely a Saankh-Kare (Szánkh-Karé) nevet viseli, s amely a New York-i Metropolitan Múzeum kiállítási tárgyai között található. A tudósok adalék-, illetve kötőanyagokat vizsgáltak, amelyek a sírban voltak, így például egy barnás, gyantás preparátum-maradványt, amely nyilvánvalóan a múmiák konzerválásához kellett.

Az Ulrich Weser által a Tübingeni Egyetemen és a Johann Koller által a müncheni Doerner Intézetben irányított kutatócsoport ebben az anyagban fenolokat és guajakolokat azonosított az FAZ beszámolója szerint. Ezek a vegyületek tűlevelű fák elhamvasztásakor keletkeznek. Az egyiptomiak minden bizonnyal cédrusokat égettek el ahhoz, hogy konzerváló készítményeket nyerjenek, amit egyébként más maradványokból is feltételeznek a kutatók.

Mindennek alapján a tudósok úgy gondolják, hogy Szánkh-Karét úgynevezett cédriummal balzsamozták be, amely egy olajos kátrányféleség, s amely a cédrus felizzításakor először olvad ki a faanyagból. (Mindez egyébként egybecseng az idősebb Plinius római kori feljegyzéseivel is, aki ír a cédrium felhasználásáról múmiák esetében.) A cédrust az egyiptomiak importálni voltak kénytelenek, minden valószínűség szerint Libanonból érkeztek a fák a Nílus partjaira.

Később a pisztáciagyantát is használták

Több mint egy évezreddel Szánkh-Karé bebalzsamozása után még mindig használták az egyiptomiak a cédriumot. Egy női múmia vizsgálatakor, amely a Krisztus előtti negyedik századból származik, vagyis az úgynevezett Ptolemaidák idejéből való, ugyancsak megtalálták ezt a kátrányféleséget a tudósok.

Ez a „fiatalabb” múmia azonban pisztáciagyantát is „kapott”, amelyet szintén nem nyersen, hanem felmelegítve adagoltak a holttesthez. Ez tehát egy kissé más recept volt, mint a korábbi, de Plinius erről is tudósított munkájában.

Az Óbirodalom múmiái egészen más metódussal készültek. Az Idu II elnevezésű múmia, amely több mint 4000 éves, például cédrusolajat tartalmaz, ugyanakkor nincs benne cédrium. A jelenség magyarázata az, hogy cédrusfából készült a múmia szarkofágja (s ebből került át a testre az olaj), de a balzsamozáshoz nem használták a cédriumot. Idu II-t ugyanakkor szintén fenyőből készült kátránnyal kezelték, ám ez a fa nem cédrus, hanem erdei fenyő volt. Erről a metódusról – kell-e mondanunk? – Plinius ugyancsak tudósított. Az erdei fenyő felmelegítésével először a cédrium válik ki a faanyagból, másodjára, még erősebb izzításra viszont az a fenyőszurok folyik ki, amelyet Idu II konzerválására is használtak.

Mindezek a „fenyőváladékok” hozzájárultak ahhoz, hogy a múmiákat megóvják a baktériumoktól, mikrobáktól, a gombáktól és a férgektől. Ebben egyébként a guajakol játssza az egyik legfontosabb szerepet, amelyet a gyanták és szurkok tartalmaznak. Ulrich Weser kutatócsoportja állatkísérletekkel képes volt reprodukálni azt a balzsam-adalékot, amely valóban alkalmas volt arra, hogy az enyészettől megmentse az állati maradványokat.

7000 éves kenukat találtak Olaszországban

7000 éves kenukat találtak Olaszországban

A leletek sokat elárulnak az újkőkori emberek tudásáról.

Ne legyen ajándék húsvétra élő állat!

Ne legyen ajándék húsvétra élő állat!

Óva int az élő állat húsvéti ajándékozásától az Orpheus Országos Állatvédő és Természetbarát Közhasznú Egyesület.

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

Több ezer éves szekeret rejtett egy sír

A 35-40 éves korában elhunyt férfit szarvasmarháival és szekerével együtt temették el.

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

Rejtett, ősi alagútrendszert találtak Izraelben

A felszín alatti folyosókat rejtőzködésre használhatták a Bar Kohba-felkelés idején.

Ezeréves korcsolyát találtak

Ezeréves korcsolyát találtak

A Csehországban feltárt lelet ritka bepillantást nyújt a középkori emberek találékonyságába és mindennapjaiba.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket