József, Bánk2024. március 19., kedd
Kultúra

Vizelet árulkodik az anatóliai állattartás kezdeteiről

National Geographic Magyarország

A hagyományos régészeti vizsgálatokat kiegészítő kémiai elemzések érdekes adatokkal szolgáltak a háziasítás legkorábbi időszakából.

Rekonstruált újkőkori házak Aşıklı Höyük faluban
Forrás: Wikipedia

A birka és a kecske háziasítása i.e. 9-10 ezer évvel kezdődött Ázsia délnyugati részén (gyakorlatilag a közel-keleti régióban). Egy német-török-amerikai kutatócsoport az anatóliai Aşıklı Höyük újkőkori falu maradványai közt vizsgálódott, s a korabeli rétegek közt kecskevizelet nyomait is felfedezte. A munkájukról a Science Advances folyóirat számolt be múlt héten.

A falura egy hettita emlékek után kutató régész véletlenül talált rá az 1960-as években, majd 1989-től igen komoly ásatások folytak a területen. A lelőhely fontosságát az adja, hogy átmeneti társadalom lakta, vagyis még folytattak vadászó-gyűjtögető tevékenységet is, de már műveltek földet és állatokat is tartottak az itt élők. A különböző korú rétegekben követhető az egykori lakosok életmódja, táplálkozása és ezek változásai.

A falu házainak fennmaradt falai
Forrás: Wikipedia

A kappadókiai vulkáni régióban a könnyen faragható tufát építőanyagként tudták hasznosítani, a közelben (a Hasan Dağı vulkánja alig 25 kilométer távolságban) fellelhető obszidián lehetőséget adott a kereskedelemre, a szomszédos folyó kiváló öntéstalajával pedig alkalmas volt  mezőgazdaságra.

Panorámakép a falu környezetéről
Forrás: Wikipedia

A számtalan hagyományos régészeti lelet alapján az i.e. 8-9 ezer évvel létezett falu mára szépen elkészített építménymásolatokkal büszkélkedhet, amelyeket a korabeli házak maradványai alapján húztak fel és rendeztek be. A régészeti feltárásokban azonban a „szemét” igen fontos adatokkal szolgál az életmódról, ebben olyan mélységekig lehet lemenni, mint pl. az ürülékek vizsgálata. A részletes geokémiai elemzések kb. 1000 év időtartamának háziasítási és állattartási módszereiről árulkodtak. A mostani vizsgálatokban olyan sók nyomait találták meg, amelyek rendkívül magas nitrogéntartalmuk révén csupán vizeletként kerülhettek a falu alatti talajrétegekbe. A különféle sók, amelyeket a talaj mintáiból elkülönítettek az összetételük kémiai elemzése alapján vallottak az eredetükről. Az elemek izotóparányai alapján meg lehetett különböztetni a talaj természetes sóit, az építőanyagokból eredőket, az emberi és az állati vizeletből származókat.
A mennyiségi felmérésből az derült ki, hogy az adott rétegekhez társított korszakokban mennyi állatot tarthattak a faluban és annak közvetlen közelében, ezek birkák és kecskék voltak. Az állatok megszárított ürülékét tüzelőanyagként használták, ahogy ezt ma is sok fátlan, pl. sivatagi területen élő nép teszi.

Házbelső rekonstrukciója
Forrás: Wikipedia

A falu alapítása utáni első 100 évből kevés állati vizeletmaradványt találtak, majd a következő 400 év során fokozatosan nőtt a mennyisége, s ez arra utal, hogy néhány száz év alatt megtízszereződött a kecskék és birkák száma. A legfiatalabb rétegben nagyobb számú birka és kecske nyomaira leltek, s ekkorra az állatokat már nem is a faluban, hanem annak peremén, elkülönített helyen tartották.

Meglehetősen lassú folyamat volt tehát a háziasítás, valószínűleg alkalomszerűen elkapott és hazavitt élő vadállatokkal kezdődhetett, majd a vadakból félvadak váltak, s ebből apránként alakult ki a saját tenyésztéssel és a pásztorkodás mesterségével a nagy nyáj. Eleinte teljesen zárt karámokban tartották az állatokat, és csak a mintegy ezer éves periódus végén váltak elég ügyessé ahhoz, hogy szabadban legeltessék őket. Mivel a környéken számos, a birkákra és kecskékre is veszélyes ragadozó élt, ezért éjjelente mindig védeni kellett az állatokat, viszont nem voltak kutyáik (csak nagyon elenyésző kutyára utaló maradvány került elő).

A videóban a régészeti feltárásokról nézhetünk meg egy közel egy órás összeállítást angol nyelven.

Az állatok karámjaként szolgáló terület részletes feltárása még nem készült el, így további adatokat is lehet majd az állattartás körülményeiről kinyerni később.

Több száz éves sírt tártak fel Kínában

Több száz éves sírt tártak fel Kínában

A nyughelyből számos lelet, köztük két koporsó került elő.

Első világháborús hajóroncsra bukkantak

Első világháborús hajóroncsra bukkantak

A teherszállító hajó Észak-Írország közelében süllyedt el, miután megtámadta egy német tengeralattjáró.

Kincsekkel teli buddhista templomra bukkantak

Kincsekkel teli buddhista templomra bukkantak

A mintegy 1500 éves építményben többek között gyűrűk, korallból készült ékszerek és gyöngyök kerültek elő.

Középkori zarándok jelvényére bukkantak

Középkori zarándok jelvényére bukkantak

A kitűző egy baziliszkuszt ábrázol, hasonló leletet korábban nem találtak.

1800 éves szobor került elő egy parkoló építésekor

1800 éves szobor került elő egy parkoló építésekor

Az alkotást egy angliai gróf hozhatta magával Itáliából a 18. században.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket