Gedeon, Johanna2024. március 28., csütörtök
Tudomány

Gépember születik

2010.01.06.Admin
National Geographic Magyarország

Amanda kinyújtja bal karját, és fölfelé fordítja tenyerét. Halk búgást hallani. Ha nem figyelném erősen, talán észre sem venném a géphangot. Egy kisfiú tétován megérinti a robotkar begörbített ujjait. A testszínű műanyag burkolat alatt három elektromotor, fémváz és bonyolult elektronika teszi a dolgát…

Írta: Josh Fischman
Fényképezte: Mark Thiessen

 Amanda Kitts belép a tennessee-i Knoxville mellett működő óvoda, a Kiddie Kottage („Kölyökgunyhó”) termébe. Rögön lelkendező négy-öt évesek hada rohanja meg. „Szervusztok! Na, hogy vannak ma az én gyerkőceim?” – mosolyog rájuk szeretettel, közben az aprónép buksiját simogatja, haját borzolgatja.

Amanda már közel húsz éve vezeti ezt az óvodát és két másikat. Kezét térdére támasztva leguggol az egyik kislányhoz. „Húúúú, a robotkéz!” – kiabálják a gyerekek. „Emlékeztek még, mit tud?” – kérdezi tőlük Amanda. Kinyújtja bal karját, és fölfelé fordítja a tenyerét. Halk búgást hallani – ha nem figyelném erősen, talán észre sem venném a géphangot. Amanda most behajlítja a könyökét. Megint hallani a nagyon halk, fémesen búgó hangot. „Légyszíííí, most csinálj vele valami vicceset!” – rimánkodik neki az egyik kislány. „Vicceset? Na jó, akkor fogjunk kezet!” – azzal Amanda elforgatja a csuklóját és kinyújtja a karját. Egy kisfiú tétován odanyúl, megérinti a robotkar ujjait. A testszínű műanyag burkolat alatt három elektromotor, fémváz és bonyolult elektronika teszi a dolgát, a szerkezet műanyag tokja a bicepsz maradékához csatlakozik. 2006, autóbaleset – ennyi maradt Amanda karjából.

Azaz mégsem csak ennyi; sokkal több. Agyában, tudatalattijában Amanda máig is őrzi az ép kar emlékét, fantomképét. Amikor be akarja hajlítani műkarja könyökízületét, agya kiadja a szükséges utasítást a fantomkarnak. A műkar felső végébe (a csonkágyba) beépített érzékelők felfogják és jelekké alakítják az agy parancsait, a jelek pedig beindítják a műkar elektromotorjait. És lám, a mesterséges könyök behajlik!

„A baleset után összeomlottam. Nem értettem, hogyan tehette velem Isten ezt a szörnyűséget. Most viszont boldog várakozásban élek, hiszen folyamatosan tökéletesítik a műkaromat. Eljön a nap, amikor majd tapinthatok, sőt ritmusra tapsolhatok vele, amikor a gyerekek énekelnek” – meséli a negyvenesztendős Amanda Kitts, aki a hagyományos karprotézise mellett egy sokkal többre képes bionikus kart is használ.

Amanda példája is bizonyítja: az izmok, csontok sérülése vagy teljes pusztulása után is fennmaradnak a kiesett terület működéséért felelős idegpályák és agyi területek, és sok esetben készek megint munkába állni. Néhány boszorkányosan ügyes sebész miniatűr elektródák révén kamerát, mikrofont, elektromotorokat kötött össze a megfelelő idegpályákkal, s ezzel világtalanok látásán, siketek hallásán javított, Amandának pedig lehetővé tette egyebek között, hogy maga hajtogathassa össze a blúzát.

Amanda Kitts már a jövő embere: idegrendszerével összekötött, agya utasításait végrehajtó protézist használ amputált testrésze helyett. Intelligens művégtagját neuroprotézisnek, avagy (a science fiction műfajából kölcsönzött kifejezéssel) bionikus eszköznek nevezi a tudomány.

 

A teljes cikket elolvashatja a magazin 2010. januári lapszámában.

Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

Ez volt a legnagyobb folyamidelfin

A ma élő dél-ázsiai folyami delfinek rokona volt az az állat, amely Amazónia perui részén élt 16 millió évvel ezelőtt, és akár 3,5 méteresre is nőhetett.

Környezetbarát felújítás

Környezetbarát felújítás

Az építészetben nemcsak az új épületeknél, hanem már a régiek felújításánál is eljárhatunk klímabarát,környezetbarát módon.

Élő tank a triászból

Élő tank a triászból

A krokodilok egy eddig ismeretlen, 215 millió éve élt ősi rokonát azonosították texasi kutatók.

Soha többé hólapát?

Soha többé hólapát?

Egy új fejlesztésnek köszönhetően az önmelegítő betonon nem fog megtapadni a hó vagy a jég, így talán majd elfelejthetjük a hólapátot vagy az útszórást - legalábbis bizonyos körülmények között.

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A klímaváltozás tovább növeli az élelmiszerárakat

A sokak számára már most is igen magas élelmiszerárak a klímaváltozás hatására még magasabbra szöknek majd.

National Geographic 2024. márciusi címlap

Előfizetés

A nyomtatott magazinra,
12 hónapra

18 780 Ft

Korábbi számok

National Geographic 2010. januári címlapNational Geographic 2010. februári címlapNational Geographic 2010. márciusi címlapNational Geographic 2010. áprilisi címlapNational Geographic 2010. májusi címlapNational Geographic 2010. júniusi címlapNational Geographic 2010. júliusi címlapNational Geographic 2010. augusztusi címlapNational Geographic 2010. szeptemberi címlapNational Geographic 2010. októberi címlapNational Geographic 2010. novemberi címlapNational Geographic 2010. decemberi címlapNational Geographic 2011. januári címlapNational Geographic 2011. februári címlapNational Geographic 2011. márciusi címlapNational Geographic 2011. áprilisi címlapNational Geographic 2011. májusi címlapNational Geographic 2011. júniusi címlapNational Geographic 2011. júliusi címlapNational Geographic 2011. augusztusi címlapNational Geographic 2011. szeptemberi címlapNational Geographic 2011. októberi címlapNational Geographic 2011. novemberi címlapNational Geographic 2011. decemberi címlapNational Geographic 2012. januári címlapNational Geographic 2012. februári címlapNational Geographic 2012. márciusi címlapNational Geographic 2012. áprilisi címlapNational Geographic 2012. májusi címlapNational Geographic 2012. júniusi címlapNational Geographic 2012. júliusi címlapNational Geographic 2012. augusztusi címlapNational Geographic 2012. szeptemberi címlapNational Geographic 2012. októberi címlapNational Geographic 2012. novemberi címlapNational Geographic 2012. decemberi címlapNational Geographic 2013. januári címlapNational Geographic 2013. februári címlapNational Geographic 2013. márciusi címlapNational Geographic 2013. áprilisi címlapNational Geographic 2013. májusi címlapNational Geographic 2013. júniusi címlapNational Geographic 2013. júliusi címlapNational Geographic 2013. augusztusi címlapNational Geographic 2013. szeptemberi címlapNational Geographic 2013. októberi címlapNational Geographic 2013. novemberi címlapNational Geographic 2013. decemberi címlapNational Geographic 2014. januári címlapNational Geographic 2014. februári címlapNational Geographic 2014. márciusi címlapNational Geographic 2014. áprilisi címlapNational Geographic 2014. májusi címlapNational Geographic 2014. júniusi címlapNational Geographic 2014. júliusi címlapNational Geographic 2014. augusztusi címlapNational Geographic 2014. szeptemberi címlapNational Geographic 2014. októberi címlapNational Geographic 2014. novemberi címlapNational Geographic 2014. decemberi címlapNational Geographic 2015. januári címlapNational Geographic 2015. februári címlapNational Geographic 2015. márciusi címlapNational Geographic 2015. áprilisi címlapNational Geographic 2015. májusi címlapNational Geographic 2015. júniusi címlapNational Geographic 2015. júliusi címlapNational Geographic 2015. augusztusi címlapNational Geographic 2015. szeptemberi címlapNational Geographic 2015. októberi címlapNational Geographic 2015. novemberi címlapNational Geographic 2015. decemberi címlapNational Geographic 2016. januári címlapNational Geographic 2016. februári címlapNational Geographic 2016. márciusi címlapNational Geographic 2016. áprilisi címlapNational Geographic 2016. májusi címlapNational Geographic 2016. júniusi címlapNational Geographic 2016. júliusi címlapNational Geographic 2016. augusztusi címlapNational Geographic 2016. szeptemberi címlapNational Geographic 2016. októberi címlapNational Geographic 2016. novemberi címlapNational Geographic 2016. decemberi címlapNational Geographic 2017. januári címlapNational Geographic 2017. februári címlapNational Geographic 2017. márciusi címlapNational Geographic 2017. áprilisi címlapNational Geographic 2017. májusi címlapNational Geographic 2017. júniusi címlapNational Geographic 2017. júliusi címlapNational Geographic 2017. augusztusi címlapNational Geographic 2017. szeptemberi címlapNational Geographic 2017. októberi címlapNational Geographic 2017. novemberi címlapNational Geographic 2017. decemberi címlapNational Geographic 2018. januári címlapNational Geographic 2018. februári címlapNational Geographic 2018. márciusi címlapNational Geographic 2018. áprilisi címlapNational Geographic 2018. májusi címlapNational Geographic 2018. júniusi címlapNational Geographic 2018. júliusi címlapNational Geographic 2018. augusztusi címlapNational Geographic 2018. szeptemberi címlapNational Geographic 2018. októberi címlapNational Geographic 2018. novemberi címlapNational Geographic 2018. decemberi címlapNational Geographic 2019. januári címlapNational Geographic 2019. februári címlapNational Geographic 2019. márciusi címlapNational Geographic 2019. áprilisi címlapNational Geographic 2019. májusi címlapNational Geographic 2019. júniusi címlapNational Geographic 2019. júliusi címlapNational Geographic 2019. augusztusi címlapNational Geographic 2019. szeptemberi címlapNational Geographic 2019. októberi címlapNational Geographic 2019. novemberi címlapNational Geographic 2019. decemberi címlapNational Geographic 2020. januári címlapNational Geographic 2020. februári címlapNational Geographic 2020. márciusi címlapNational Geographic 2020. áprilisi címlapNational Geographic 2020. májusi címlapNational Geographic 2020. júniusi címlapNational Geographic 2020. júliusi címlapNational Geographic 2020. augusztusi címlapNational Geographic 2020. szeptemberi címlapNational Geographic 2020. októberi címlapNational Geographic 2020. novemberi címlapNational Geographic 2020. decemberi címlapNational Geographic 2021. januári címlapNational Geographic 2021. februári címlapNational Geographic 2021. márciusi címlapNational Geographic 2021. áprilisi címlapNational Geographic 2021. májusi címlapNational Geographic 2021. júniusi címlapNational Geographic 2021. júliusi címlapNational Geographic 2021. augusztusi címlapNational Geographic 2021. szeptemberi címlapNational Geographic 2021. októberi címlapNational Geographic 2021. novemberi címlapNational Geographic 2021. decemberi címlapNational Geographic 2022. januári címlapNational Geographic 2022. februári címlapNational Geographic 2022. márciusi címlapNational Geographic 2022. áprilisi címlapNational Geographic 2022. májusi címlapNational Geographic 2022. júniusi címlapNational Geographic 2022. júliusi címlapNational Geographic 2022. augusztusi címlapNational Geographic 2022. szeptemberi címlapNational Geographic 2022. októberi címlapNational Geographic 2022. novemberi címlapNational Geographic 2022. decemberi címlapNational Geographic 2023. januári címlapNational Geographic 2023. februári címlapNational Geographic 2023. márciusi címlapNational Geographic 2023. áprilisi címlapNational Geographic 2023. májusi címlapNational Geographic 2023. júniusi címlapNational Geographic 2023. júliusi címlapNational Geographic 2023. augusztusi címlapNational Geographic 2023. októberi címlapNational Geographic 2023. novemberi címlapNational Geographic 2023. decemberi címlapNational Geographic 2024. januári címlapNational Geographic 2024. februári címlapNational Geographic 2024. márciusi címlap

Hírlevél feliratkozás

Kérjük, erősítsd meg a feliratkozásod az e-mailben kapott linkre kattintva!

Kövess minket